نام

قره کلیسا (ارومیه، تادئوس مقدس): این مکان بین تبریز و ارومیه است. قره کلیسا طبق روایات، محل دفن یکی از دوازده حواری عیسی، به نام تادئوس، بوده است که از طریق او مسیحیت به ارمنستان رسیده است. تادئوس با فرمان پادشاه وقت ارمنستان، بین سال‌های ۵۸ تا ۶۰ میلادی، کشته می‌شود. قره‌کلیسا، در طی سال‌های بعد و به عنوان یکی از اولین سازه‌های کلیسایی در این مکان بنا شده است. تاریخ ساخت این کلیسا مربوط به سال ۶۸ میلادی است. در زمان شاه عباس این مکان بازسازی شد. کتیبه مربوط به تعمیرها در کلیسا موجود است. 

کلیسای سن استپانوس (جلفا، آذربایجان شرقی): این کلیسا که در قرن نهم میلادی، معادل قرن سوم شمسی ساخته شده است، یکی از مهم‌ترین کلیساهای ارمنی در ایران محسوب می‌شود. این کلیسا که در دوران صفویه و نیز در سال‌های اخیر مورد بازسازی و مرمت قرار گرفته است، در منطقه مرزی جلفا و کشور آذربایجان قرار دارد. این کلیسا به نام اولین «شهید» مسیحیت، استپانوس، موسوم است که در اورشلیم سنگسار شد. ارامنه ایران از این کلیسا برای زیارت، برگزاری مراسم و مناسک مذهبی استفاده می‌کنند. در کنار این کلیسا، مکانی کوچک وجود دارد که در آن اجاقی با نام «اجاق دانیال»، تالاری برای اجتماعات و نیز محلی برای غسل تعمید وجود دارد. همچنین اتاقی به عنوان «دیر» با «مدرسه دینی» نیز موجود است که قدمت آن به ۹۰۰ سال پیش بازمی‌گردد. در اطراف این کلیسا و بناهای آن، سنگ نبشته‌های متعددی به زبان ارمنی وجود دارد. این کلیسا در فهرست آثار ملی ایران وجود دارد و زیر نظر شورای خلیفه‌گری ارامنه تهران اداره می‌شود. 

کلیسای حضرت مریم (روستای گولان، ارومیه): این کلیسا که در قرن هفتم میلادی ساخته شده است، یکی از کوچکترین کلیساهای دنیا است که در روستای گولان یا جانوسلوی ارومیه بنا شده است. این کلیسا که فقط چهار متر طول و عرض دارد دارای صلیبی بزرگ و برجسته سنگی است. این کلیسا در میان باغی بزرگ بنا شده است.

کلیسای مریم مقدس (تبریز): این کلیسا یکی از بزرگترین کلیساهای ارامنه تبریز است که در قرن هفتم شمسی همزمان با حکومت ایلخانان مغول در ایران تاسیس شده است. سردر این کلیسا سنگی است و قدیمی ترین سنگ قبری که در آن یافت شده، متعلق به سال‌های ۸۷۹ تا ۹۷۹ شمسی است. این کلیسا پس از زلزله تبریز در قرن دوازدهم شمسی ویران شد اما در سال ۱۱۶۱ شمسی، به سبک دوران صفویه مرمت و بازسازی شده است.

کلیسای مریم ننه‌ (تبریز): ساخت این کلیسا در دوران قاجار بوده است و یکی از کوچکترین کلیساهای ایران است. این کلیسا که در کوچه‌ای روبروی باغ روس‌ها بنا شده است، مورد زیارت ارامنه تبریز و سایر شهرهای ایران قرار می‌گیرد. کوچه‌ ورودی کلیسا در میان مردم محلی با نام «ارمنی دونن» شناخته می‌شود. محوطه اطراف این کلیسا در حال حاضر یکی از آرامستان‌های ارامنه است.

کلیسای سرکیس مقدس (تبریز): این کلیسا با یاد کلیسای سرکیس آذرشهر در سال ۱۲۰۰ شمسی در محله بارون آواک تبریز بنا شد. کلیسای سرکیس مقدس تبریز، با ستون‌های آجری، به شکل صلیب ساخته شده است. در بیرون این کلیسا، محوطه‌ای به یاد کشته‌شدگان ارمنی با یک بنای یادبود سنگی ساخته شده است که بر روی آن سنگ نبشته‌هایی مرمرین است و یادآور نسل‌کشی ارامنه در اوایل قرن بیستم میلادی به دست امپراتوری عثمانی است.

کلیسای مریم مقدس (تهران، خیابان میرزا کوچک خان): کلیسای مریم مقدس که نخستین کلیسای جامع ارامنه تهران است، در سال ۱۳۰۹ شمسی و همزمان با افزایش جمعیت ارامنه تهران تاسیس شده است. این بنا به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده و ظرفیتی نزدیک به ۱۲۰۰ نفر دارد. ارمنیان شمال و جنوب کلیسا را ساختند و متولی اصلی آن، خلیفه‌گری ارامنه تهران است. گنبد اصلی کلیسای مریم مقدس، به صورتی متفاوت از سایر کلیساهای ارمنی، و متاثر از سبک معماری بیزانسی طراحی شده است. یپرم خان، یکی از رهبران اصلی مشروطه، در این کلیسا دفن است. 

کلیسای تادئوس و بارتوقیمئوس مقدس (تهران، بازار تهران): این کلیسا که در قلب بازار تهران است، در سال ۱۱۴۷ شمسی تاسیس شده و مربوط به دوره زندیه است. نام این کلیسا از نام دو تن از پیروان اولیه مسیح که آیین مسیحیت را به ارمنستان آورده بودند، اخذ شده است. این بنا، که یکی از آثار ملی ایران است، در ۱۱۶۰ شمسی به دست اسقف اعظم «گریکور دِرهُوانِسیان»، «تقدیس» شده است. در این کلیسا، افراد معروفی دفن شده‌اند که از آن میان می‌توان به «چارلز آلیسون» وزیرمختار انگلستان در ایران در دوره قاجار، «داوید مگردچیان داویدیانس» معروف به حکیم داودخان پزشک مخصوص فتحعلی شاه، و همچنین دیپلمات‌های روس مقتول در واقعه باغ ایلچی اشاره کرد.

کلیسای وارطانانتس مقدس (تهران، حشمتیه): این کلیسا در سال ۱۲۶۵ شمسی بنا شده است. وارطانانتس نام سپهبدی ارمنی است که در قرون ابتدایی مسیحیت کشته شده است. این کلیسا به دلایلی نامعلوم در سال ۱۳۴۸ آتش گرفت اما پس از بازسازی مجدد آن در سال‌های ابتدای انقلاب، جامعه مسیحیان ارمنی تهران، از سال ۱۳۶۲ مجددا به برگزاری مراسم در این کلیسا مبادرت کردند.

کلیسای استپانوس مقدس (تهران، خاوران): این کلیسا در سال ۱۳۵۳ شمسی ساخته شده است و در بخش قبرستان ارامنه جاده خاوران واقع است. کلیسای استپانوس مقدس (با کلیسایی به همین نام در جلفای آذربایجان اشتباه نشود) دارای یک پلان صلیبی شکل است که بر روی گنبدی هشت ضلعی بنا شده است. این گنبد متقارن دارای چهار نورگیر کوچک است.
کلیسای گئورگ مقدس (تهران). این کلیسا در تهران و در خیابان حنیف‌نژاد، بازارچه قوام‌الدوله، در دوران صفوی و در سال ۱۲۱۴ شمسی ساخته شده است. این کلیسا که در ابتدا صرفا محلی برای نیایش بود، در دهه ۱۸۸۰ میلادی بازسازی شد و به شکل فعلی در آمد. این کلیسا به یاد سرداری ارمنی با نام «گئورگ» که در راه گسترش مسیحیت در ارمنستان کشته شده بود، نامگذاری شده است. برج ناقوس این کلیسا سه طبقه است و در ضلع جنوبی کلیسا ساخته شده است.

کلیسای سرکیس مقدس (تهران): کلیسای جامع ارامنه در تهران در خیابان کریم خان زند واقع است که با هزینه برادران وازگن و گورگن سرکیسیان، به یاد والدینشان و با طرح مهندس آفتاندیلیان، بنا شده است. سرکیس که فردی یونانی بود، برای خدمت به مردم فقیر شهرت دارد. کلیسای ارمنی نام او را در زمره قدیسین محسوب کرده است. کلیسای سرکیس مقدس بزرگترین کلیسای ارمنیان تهران است. این کلیسا محل «خلیفه‌گری ارامنه تهران» نیز می‌باشد.

کلیسای میناس مقدس (تهران، ده ونک، کوچه قلعه ارامنه): این کلیسا در سال ۱۲۳۵ شمسی تاسیس شده است. هزینه این کلیسا توسط حسن مستوفی الممالک و برای آن دسته از ارمنیانی پرداخت شده است که از استان چهارمحال و بختیاری به تهران آمده بودند تا در ده ونک ساکن شوند. نام مستوفی الممالک بر سر در کلیسای میناس ثبت شده است. میناس نام فردی است که به دستور قیصر روم در قرون اولیه مسیحی به دلیل تغییر دین به مسیحیت، کشته شد.

کلیسای وانک (جلفا، اصفهان): وانک به معنای صومعه است. این کلیسا در محله جلفای اصفهان، که محله‌ای ارمنی‌نشین بوده است، در زمان شاه عباس دوم، به سال ۱۰۴۳ شمسی ساخته شده است. سرزمین‌های شمال غربی ایران همواره مورد هجوم عثمانیان واقع می‌شد و شاه عباس دستور به تخلیه ارمنیان از جلفا داده بود. بسیاری از ارمنیان ساکن این شهر، به شهرهای مرکزی ایران از جمله اصفهان وارد شدند. کلیسای وانک با مشارکت مادی ارمنیان مهاجر ساخته شد. معماری این کلیسا، معماری‌ای بی‌نظیر و یگانه است و برخلاف اکثر کلیساهای ارامنه که با سنگ ساخته می‌شوند، با خشت خام درست شده است. داخل این کلیسا، دارای نقاشی‌های فراوان زیبایی است که با رنگ روغن ایجاد شده است و تصاویری از تولد مسیح تا به صلیب کشیدن او و «عروج» او به آسمان، آنگونه که مسیحیان معتقدند، کشیده شده است. این کلیسا همچنین دارای نقاشی‌های فراوانی از روز رستاخیز، بهشت و جهنم است. کلیسای وانک از نظر طلاکاری در میان کلیساهای ارمنی یگانه است. در کنار ساختمان اصلی این کلیسا، موزه، کتابخانه و چاپخانه نیز وجود دارد. 

کلیسای گئورگ مقدس (اصفهان): این کلیسا در محله جلفای اصفهان است و تاریخ حدودی ساخت آن به سال ۱۶۱۱ میلادی (۹۹۰ شمسی) باز می‌گردد. از آن رو که این کلیسا به دست بازرگانی با نام «خواجه نظر» ساخته شده است، به آن کلیسای خواجه نیز گفته می‌شود. بسیاری از سنگ‌هایی که این کلیسا با آن ساخته شده، سنگ‌های کلیسای جامع «اچمیادزین» در ارمنستان بوده که از آنجا منتقل شده است. این سنگ‌ها در بخش محراب و نیز صحن شمالی کلیسای گئورگ مقدس استفاده شد. کلیسای گئورگ مقدس که دارای معماری یگانه‌ای است، در زمره اماکن زیارتی ارامنه ایران نیز محسوب می‌شود.

کلیسای قلب مقدس (کرمانشاه): این کلیسا، یکی از زیباترین کلیساهای ایران است. بنای آن در سال ۱۲۹۳ و در زمان سلسله قاجاریه ساخته شد. کلیسای قلب مقدس به دست «اسقف یوحنانیان»، که مدتی سر اسقف کلیساهای کاتولیک ایران نیز بود، تقدیس شده است. سقف کلیسا از داخل با جنس چوب کار شده است و نمای بیرونی این ساختمان آجری است. نمای مرکزی بنا با طرح صلیب تزیین شده است. کلیسای قلب مقدس در فهرست آثار ملی ایران است.