«لی لی» از ارامنه تهران و به شغل عکاسی مشغول است. او که تمام سالهای عمرش را در این شهر زندگی کرده است و علاقه زیادی هم به فرهنگ ایرانی و ارمنی خود دارد، کاهش شمار همکیشانش در کشور را یکی از دغدغههای این روزهای خود عنوان کرده است و میگوید: « تا یک دهه پیش حدود ۱۷ مدرسه و مرکز آموزشی ارمنی در تهران دایر بودند، اما در حال حاضر شمار این مراکز به هفت مورد محدود شده است.»
این موضوع نشاندهنده شتاب روزافزون مهاجرت ارامنه ایران به سایر کشورها، به ویژه ارمنستان و آمریکاست. زیرا که در شرایطی که تورم و فشار اقتصادی فزاینده زندگی تمامی مردم ایران را فراگرفته، عرصه برای گروههای دینی غیرمسلمان، از جمله ارامنه که با محدودیتهای زیادی در فعالیتهای اقتصادی مواجه هستند، تنگتر از همیشه شده است.
او با تاکید بر این که ارامنه در برپایی آیین و سنتهای مذهبی در ایران به جز فعالیتهای تبلیغی و ترویجی، با محدودیت جدی مواجه نیستند و به همین دلیل مشکلی در این باره نداریم، ادامه میدهد، «مشکل از آنجا شروع میشود که ما باید خودمان سرمایه کسبوکار داشته باشیم و نمیتوانیم انتظاری از دولت داشته باشیم. زیرا هر جا برای استخدام برویم و در فرم گزینش گزینه غیرمسلمان را علامت بزنیم، اولین شرط استخدام را زیر پا گذاشته و حق داشتن شغل اداری و دولتی را از خود گرفتهایم.»
جمعیت ارامنه، به عنوان بزرگترین گروه مسیحیان ایران، در حال حاضر کمتر از پنجاههزار نفر است، در حالی که شمار این گروه دینی پیش از انقلاب ۱۳۵۷ حدود ۲۵۰ هزار نفر بود.
محدودیت در آزادیهای فردی و اجتماعی دیگر دلیل مهاجرت اقلیتهای دینی از جمله ارامنه است که باعث شده است طرفداران این آیین، به ویژه جوانان، خود را شهروند درجه دو به شمار آورند و زندگی در یک کشور دیگر را به ماندن در سرزمین خود ترجیح دهند.
«روبن» که در دانشگاه تاریخ خوانده است و مطالعات گستردهای در این زمینه دارد، میگوید: «ارمنیها نقش پررنگی در تاریخ، فرهنگ و هنر این کشور ایفا کردهاند، اما متاسفانه طی دهههای اخیر به شدت مورد بیمهری واقع شدهاند.»
او به نوشتههای «هویک میناسیان»، پژوهشگر، مورخ و نویسنده مشهور ارمنی، اشاره میکند که در یکی از کتابهایش نوشته است: «ارامنه ۵۶ شغل و صنعت را نخستین بار به ایران آوردند. از معماری و جواهرسازی و تراشکاری گرفته تا نخستین آژانس مسافربری و کارخانه سوسیسکالباسسازی و… .»
«همچنین بیش از یکصدوپنجاه بنای عظیم و باشکوه در تهران از جمله کاخ دادگستری، کاخ سعدآباد، تالار وحدت، موزه ایران باستان، کاخ مرمر، فرودگاه مهرآباد و… توسط معماران ارمنی ساخته شدهاند. علاوه بر معماری و صنعت، ارمنیها در هنر و ورزش هم حرفهای زیادی برای گفتن دارند. “ساموئل خاکچیان” و “واروژ کریم مسیحی”، از کارگردانان مطرح سینما، ارمنی هستند. با این وجود ما با محدودیتهای زیادی که آیین اسلام برای پیروانش تعیین کرده است، مواجه هستیم. این موضوع برای اغلب جوانان نسل امروز قابل پذیرش نیست.»
روبن میگوید: «به عنوان مثال، در ماه رمضان هر کسی با هر دین و آیینی که باشد، همچون مسلمانان، در خیابان حق خوردن چیزی را ندارد. ماه محرم هم که میشود پیروان هیچ کدام از ادیان حق برپایی مراسم عروسی و شادی را ندارند. این موضوع در کنار حجاب اجباری و بیکاری فراگیر عرصه را بر شهروندان ارمنی به ویژه جوانان تنگتر کرده است.»
