هیئت عزاداری کنار آرامستان دولاب؛ مقدمه‌ای برای حذف نام ارمنی‌ها

هیئت عزاداری کنار آرامستان دولاب؛ مقدمه‌ای برای حذف نام ارمنی‌ها

مریم دهکردی- هیئت عزاداری «محبین الجواد» یک صفحه اینستاگرام نوپا دارد و تنها چهل پست در آن منتشر شده که تاریخ اولین پست آن ۸ مرداد ۱۳۹۸ است. بالای صفحه نوشته‌اند: «شب‌های جمعه، اتوبان محلاتی، خ فتح الهی شمالی، کوچه طالبی گرکانی، کوچه یوسف‌زاده، بیت الزهرا(س)» اما پوسترهای هیئت امسال آدرس دیگری دارند: خیابان پاسدار گمنام، خیابان دشت گل نصیری جایی که شما را می‌رساند به آرامستان ارامنه دولاب؛ یکی از آرامستان‌های تاریخی شهر تهران که قدمتی نزدیک به ۲۰۰ سال دارد و از دوره قاجار به جا مانده است.

حالا در میانه روزهای سیاه سیطره کرونا در زندگی مردم ایران، در زمانه‌ای که کرور کرور جان‌های عزیز در قالب عدد و رقم و شماره و آمار از دست می‌روند، این هیئت عزاداری در حریم میدان ارامنه و در مجاورت آرامستان ارامنه دولاب خیمه و چادر بر پا کرده است.

یک منبع آگاه با ارسال چند تصویر از این هیئت از احتمال اجرایی شدن تصمیم مدیران شهری تهران در خصوص حذف نام ارامنه از میدان و همچنین احتمال تخریب آرامستان خبر داده است.

***

«پیروز حناچی»، شهردار تهران که روزهای پایانی حضور خود را در این منصب می‌گذراند، ۲ تیر ۱۴۰۰ در حاشیه مراسم بهره‌برداری از پروژه‌های مدیریت شهری منطقه ۱۴ و بهسازی میدانگاه و مجموعه آرامستان‌های ارامنه دولاب با اشاره به افتتاح بسیاری از پروژه‌های منطقه ۱۴ تهران از تخصیص اعتبارات قابل توجه برای توسعه فضاهای شهری خبر داد و«پیروز حناچی»، شهردار تهران گفت: «حدود ۴۰ میلیارد تومان برای بهسازی میدانگاه و مجموعه آرامستان‌های ارامنه دولاب هزینه شده است.»

اما این ۴۰ میلیارد تومان اعتبار هزینه شده با چه هدف و انگیزه‌ای صرف شده و حضور یک هیئت عزاداری در فضایی که مرتبط و متعلق به ارامنه است، چه معنایی دارد؟

یک منبع مطلع به ایران‌وایر می‌گوید: «برای پاسخ به این پرسش نیاز است اتفاقاتی که طی سه سال گذشته رخ داده را مرور کرده  و کمی هم از پیشینه این فضا صحبت کنیم تا ارتباط این موارد با هم مشخص شود. مجموعه آرامستان ارامنه دولاب یک مجموعه  ۷۵ هزار متری است که در سال ۱۳۷۹ با شماره ۲۶۸۸ به نام گورستان ارامنه در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است. علاوه بر این یکی از آرامگاه‌های این مجموعه که در بخش روس‌تبارها قرار دارد  و به نام آرامگاه شاهزاده گرجی مشهور است، به‌صورت جداگانه در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است. همان‌طوری که می‌دانید هم  پیشینه این مجموعه به دوره قاجار برمی‌گردد و شش بخش تقریبا جدا از هم دارد.»

این منبع مطلع در خصوص بخش‌های تفکیک شده این فضا می‌گوید: «یک بخش بزرگ این مجموعه بخش ارتودکس‌هاست که روس‌تبارها در آن دفن شده‌اند و مدیریت آن در اختیار سفارت روسیه و کلیسای خلیفه‌گری روس در خیابان مفتح است. بخشی از این آرامستان مربوط به آشوریان و تحت نظارت کلیسای آشوری کلدانی کاتولیک اداره می‌شود. یک بخش آن متعلق به ارامنه کاتولیک است و زیر نظر شورای خلیفه‌گری ارامنه کاتولیک در خیابان غزالی قرار دارد. بخش بزرگی از این آرامستان که تبعه چندین کشور مختلف در آن دفن شده‌اند، مربوط به کاتولیک‌مذهب‌ها است و تحت نظارت سفارت کشور فرانسه است و یک قسمت دیگر که ورودی مشترک با همین بخش تحت نظارت سفارت فرانسه دارد، متعلق به افرادی است که در جریان جنگ‌های جهانی جان خود را از دست داده‌اند و تحت نظارت سفارت لهستان است.»

به گفته این فرد آگاه در ابتدای راه‌اندازی این مجموعه ۷۵ هزار متری در دوران سلطنت قاجار، ضوابطی برای خاکسپاری افراد وجود داشته که با مرور زمان تغییر کرده است: «در ابتدا قرار بود ارتودکس‌ها جدا و کاتولیک‌ها جدا باشند؛ اما با گذر زمان برای دسترسی ساده‌تر، گذری در این مجموعه کشیده شد و میدانی در میانه آن قرار گرفت که به این گذر باغ ارامنه و به میدان هم میدان ارامنه گفته می‌شد. تا اینکه سه سال قبل در شورای شهر تهران اعتباری در نظر گرفته شد، برای رسیدگی به وضعیت این مجموعه با عنوان طرح توسعه گردشگری و حفظ باغات این مجموعه تا به عنوان یک فضای  شهری با آن برخورد شود. شهرداری تهران همین گذرگاه را بهسازی کرده و هیئتی که درباره آن صحبت می‌کنیم هم در همین گذرگاه بهسازی شده، چادر و خیمه را برپا کرده است. حالا شاید کمی به پاسخ پرسش شما نزدیک‌تر شده باشیم.»

پیروز حناچی در افتتاح زودهنگام گذرگاه موجود در آرامستان ابراز امیدواری کرد که این مکان مورد قبول مسیحیان قرار بگیرد. او گفته بود: «با توجه به ثبت ملی بودن این مکان و واجد ارزش بودن آن باید متناسب با ارزش‌ها با آن برخورد شود.»

به باور منبع آگاهی که با ایران‌وایر گفت‌وگو کرده است، اما این‌ها همه بخشی از پروسه تغییر کاربری احتمالی آرامستان ارامنه دولاب است. او می‌گوید: «شهرداری و شورای شهر تهران با جذب اعتباری که چندان کم هم نبود، شروع کردند به محوطه‌سازی خیابانی که مختص به مجموعه ۷۵ هزار متری آرامستان بود. سنگفرش کردند و همزمان گفت‌وگوهایی با سفارت‌ها و شوراهای خلیفه‌گری که بخش‌های مختلف مجموعه را در اختیار خود داشتند، آغاز کردند مبنی بر اینکه می‌خواهند برای بهسازی فضا کار کنند. پیشنهاداتی که از سوی سفارت‌های روسیه، فرانسه و لهستان از همان ابتدا رد شد.»

 

به گفته این منبع آگاه  تنها شورای خلیفه‌گری ارامنه ایران از پیشنهاد شورای شهر استقبال کرد که آن‌ها هم اندک زمانی پس از آغاز اقدامات بهسازی و با تغییر رویه مدیران شهری از ادامه کار جلوگیری به عمل آوردند: «شهرداری تهران وارد بخش ارامنه شد. یک سرویس بهداشتی ساخت و شروع کرد به سنگفرش کردن مسیر گذرگاه. در همین زمان به ارامنه گفته شد اگر می‌خواهید افراد بلندپایه‌ای را که در این آرامستان دفن شده‌اند، به آرامستان جدیدتان که در جاده خاوران است، منتقل کنید. در این زمان نماینده ارامنه با نامه‌نگاری با شهرداری و نهادهای تصمیم گیرنده اعلام کردند که تمایلی به ادامه این بازسازی و نوسازی‌ها ندارند. بابت اقدامات انجام شده هم سپاسگزاری کردند و تاکید شد که مالکیت ما در این محل نباید مخدوش شود.»

مرور خبرهای دو سال گذشته در مورد آرامستان ارامنه دولاب نشان می‌دهد که مدیران شهری تهران به صورت مداوم و پیوسته برای حذف نام ارامنه از این فضا تلاش کرده‌اند.

۱۵ آذرماه ۱۳۹۹ خبرگزاری ایسنا از احتمال تاسیس یک اقامتگاه بومگردی در محل قبرستان ارامنه خبر داد. در گزارش ایسنا به نقل از یک سنگ‌تراش که مغازه‌اش در قبرستان آشوری‌ها قرار دارد آمده است: « قرار است دو طرف خیابان را ببندند و بعد از پایان طرح در حال اجرا با نصب سردر و ورودی از بازدیدکنندگان هزینه‌ ورودی نیز دریافت کنند. طبق حرف‌هایی که شنیده‌ام قرار است برخی درختان را قطع کنند، خیابان را بِکَنند و محدوده را سنگفرش کنند؛ چیزی شبیه به خیابان سی‌تیر.»

 او حتی به نامه‌ای اشاره کرده  که از املاک شهرداری منطقه ۱۴ رسیده و درخواست شده تا در صورت امکان بخشی از ملکش را برای تبدیل محدوده به اقامتگاه از او خریداری کنند، اما هیچ اجباری برای این کار نبوده است.

۱۶ آذر ۱۳۹۹ خبرگزاری مهر به نقل از «صدراعظم نوری»، رییس سلامت، محیط زیست و خدمات شهری  شورای شهر تهران از لایحه طرح ایجاد میدان صلح در محل آرامستان ارامنه خبر داد و نوشت: «با همکاری وزارت میراث فرهنگی و گردشگری و شورای خلیفه‌گری ارامنه طرح میدانی برای صلح جهانی پیشنهاد شده تا بر اساس آن بتوانیم روحیه صلح‌جویی ایرانیان را با احیای گورستان‌ها نشان دهیم.»

از سوی دیگر دی‌ماه ۱۳۹۹ در خبرگزاری ایسنا گزارشی منتشر شد که در آن به نقل از «احمد مسجدجامعی» عضو دیگر شورای شهر تهران آمده است: «ما پیش از این و پس از بازدید از مجموعه این گورستان‌ها خدمت مرحوم آقای سید مهدی طباطبایی شخصیت مورد وثوق محله و منطقه رفتیم. آنجا درباره ایده‌هایمان گفت‌وگو کردیم. ایشان پیشنهاد جالبی داد گفت ما در ایران بهشت معصومه و بهشت زهرا هم داریم؛ اما بهشت مریم نداریم. جا دارد نام اینجا را بهشت مریم بگذاریم.»

 

منبع مطلعی که با ایران‌وایر گفت‌وگو کرده است، می‌گوید: «به باور من همه این اتفاق‌ها با نیت آماده‌سازی ذهنیت جامعه برای حذف نام ارامنه از این مجموعه صورت می‌گیرد. در همین ماجرای افتتاح سنگفرش گذرگاه و میدانگاه آرامستان ارامنه، آقای حناچی از سفارت‌ها و مجموعه‌های اداره‌کننده آرامستان دعوت رسمی کرد، در این مراسم حضور پیدا کنند. پیش‌تر گفتم در این آرامستان تبعه نزدیک به چهل کشور اروپایی و آمریکایی دفن هستند؛ اما هیچ‌کدام از سفارت‌ها در این افتتاحیه حاضر نشدند و حتی دعوت‌نامه‌ها را پس فرستادند.»

به گفته این منبع آگاه تنها اعضای شورای خلیفه‌گری حواری ارمنی و شورای کاتولیک‌ها در این افتتاحیه حاضر شدند. این فرد آگاه تاکید می‌کند که حضور و فعالیت هیئت عزاداری در این مکان هم در راستای اهداف شهرداری تهران برای تبدیل این فضا به یک فضای شهری عمومی مثل پارک صورت گرفته است: «به نظر می‌رسد آقایان مدیران شهری تهران قصد دارند با مستقر کردن هیئت عزاداری که نه پیشینه‌ای در این منطقه داشته و نه ارتباطی با جامعه مسیحیان یا ارامنه ایران دارد، می‌خواهند تصویری که این فضا را متعلق به ارامنه می‌داند مخدوش کنند و آسان‌تر از گذشته این فضا را به یک فضای شهری عمومی مبدل سازند.»

اشتراک‌گذاری در شبکه‌های اجتماعی

خبرنامه

با عضویت در خبرنامه از آخرین اطلاعات منتشر شده در سایت آگاه شوید

دیگر خبرها

اخبار

سیل مهاجرت ارامنه ایرانی؛ قصه پر آب چشم

ٰبا چشمانی نمناک و بغضی که هر لحظه ممکن است بترکد، در حال جمع کردن وسایل و بستن چمدان‌هاست. حال و روز خوشی ندارد، اما با این وجود باید حواسش کاملا جمع باشد تا چیزی را از قلم نیندازد، زیرا این سفر مهاجرتی بی‌بازگشت است. مهاجرت از سرزمین آبا و اجدادی با ده‌ها سال خاطره و دلبستگی به خشت خشت خانه‌ای که با جان و دل ساخته شده است، تنها به این دلیل که مسلمان نیست و شهروند درجه دو محسوب می‌شود.

در حالی که آخرین روزهای زندگی در ایران را می‌گذراند و به زودی عازم ارمنستان است، اما هنوز هم از بازگو کردن دلایلی که در نهایت او را مجبور کردند به این مهاجرت اجباری تن دهد، بیمناک است، به همین دلیل از نام مستعار «آیدین» برای معرفی خودش استفاده می‌کند.

اخبار

ارامنه آبادان؛ همسایگی مسجد و کلیسا

«آبادان»، شهر بندری زیبا که روزی جزء مدرن‌ترین شهرهای ایران بوده است، تاریخ کهن و پرفراز و نشیبی دارد. «خاراکس اسپاسینو» نخستین نامی است که به این شهر نسبت داده شد و این نام به دلیل فرمانروایی سلسله سلوکیان بر روی این شهر گذاشته شد. «پرات»، «وهمن اردشیر» و «آپولونیاتیس» نام‌های پیش از اسلام این شهر هستند و «عبادان» هم نامی است که پس از ورود اسلام بر آن نهاده شد.

درباره ما

در این وبسایت اطلاعات مربوط به ادیان و مذاهب ایران گردآوری شده ودر درسترس شما قرار دارد. با مراجعه به فهرست و گزینه‌های سایت، به این اطلاعات دسترسی پیدا خواهید کرد. 

© Copyright Off-Centre Productions 2021