«هوشمند عقیلی»، خواننده بهایی روز ۱۰ مرداد ۱۳۱۶ در آباده فارس متولد شد. او در دوران کودکی به همراه خانواده به اصفهان مهاجرت کرد و تحصیلاتش را در آن‌جا ادامه داد و دیپلم خود را در رشته ریاضی گرفت. پس از دریافت دیپلم، در رشته ادبیات انگلیسی تحصیل کرد و بعد از گرفتن لیسانس، در شهرداری تهران مشغول به کار و بعد از مدتی به نخست‌وزیری منتقل شد.
هوشمند عقیلی با بورس «یونسکو» به بریتانیا رفت و در زمینه تعاون آموزش دید و فوق‌لیسانس خود را گرفت و بعد از بازگشت به ایران، در وزارت تعاون مشغول به کار شد. او قبل از رفتن به بریتانیا، گوینده رادیو بود.
او در ۱۳ سالگی، با تشویق پدرش زیر نظر «تاج اصفهانی» موسیقی را فرا گرفت اما اوج دوران موسیقی این هنرمند از زمانی آغاز شد که به کلاس‌های «محمود کریمی» و «اسماعیل مهرتاش» رفت.
او بعد از برگشتن از بریتانیا، با خانم «دلکش» آشنا و همین آشنایی زمینه‌ساز بروز استعدادش در خوانندگی شد.
در مراسم گشایش تلویزیون ملی ایران، از عقیلی دعوت شد تا همراه با ارکستر ملی برنامه اجرا کند. این فرصتی برای او بود تا با بسیاری دیگر از آهنگ‌سازان و نوازندگان آن زمان، مانند «مرتضی حنانه» و «حسین قوامی» از نزدیک کار کند. این همکاری نزدیک باعث شد تا عقیلی با آهنگ‌سازان بیشتری مانند «فرهنگ شریف»، «نصرالله زرین پنجه»، «لطف‌الله مجد»، «اصغر باهری» و «حسن ناهید» آشنا شود و همکاری کند که همه از موسیقی‌دانان برجسته آن زمان بودند.
او در باره نحوه معروف شدن خود و این که با کدام ترانه معرف شد، می‌گوید: «یک ماه بود که از انگلستان آمده بودم و خانم آقای کامبیز محمودی به من پیشنهاد داد که با همکاری جهانبخش پازوکی ترانه‌ای که برای متن یک فیلم بود را بخوانم؛ ترانه حالا دیگه نوبت توست، ای خدا! جان ما، هستی ما، در ید قدرت توست. آقای طبیبیان هم آن را برای کاست آماده کرد و مخارجش را بر عهده گرفت. بعد از آن من کاست را به آقای غریب‌افشار دادم و او در برنامه دنیای خوب پخش کرد. چون آن موقع یک کانال بود، بعد از پخش شدن این آهنگ، فردا همه من را نشان می‌دادند که فلان آهنگ را ایشان خوانده است.»
در اوایل دهه ۵۰، عقیلی همکاری خود را با جهانبخش پازوکی که از دوستان دوران کودکی او بود، گسترش داد و ترانه‌های «نوبت توست»، «فردا تو می‌آیی»، «شن داغ» و «چراغ خونه» را اجرا کرد. تمام این ترانه‌ها در «استودیو کاسپین» اجرا و پخش شدند و او را خیلی زود به یک آوازخوان موسیقی کلاسیک (سنتی) تبدیل کردند.
این پیشرفت سریع باعث همکاری او با بسیاری از افراد مطرحی مثل مرتضی حنانه، «امیر همایون خرم»، «علی تجویدی» و «اکبر محسنی» شد. ترانه‌های «اگر»، «قصه‌گو» و «همش جنگه» حاصل همکاری عقیلی با این افراد بودند. عقیلی قطعه‌هایی از موسیقی کلاسیک (سنتی) را با ترانه‌های «مرغ سحر»، «الهه ناز»، « کارون» و «خزان عشق» را نیز بازخوانی و در یک کاست پخش کرد.
هوشمند عقیلی در سال ۱۳۵۶، اندکی پیش از انقلاب به ایالات متحده امریکا رفت. او پس از مرگ همسرش، مدتی از آوازخوانی کناره گرفت اما بنا به درخواست و اصرار فرزندان، آشنایان و دوست‌دارانش، پس از چند ماه دوباره به اجرای موسیقی و برگزاری کنسرت‌هایی پرداخت. عقیلی یک پسر و یک دختر دارد.
خرداد امسال خبر درگذشت این خواننده پیش‌کسوت منتشر شد اما نزدیکان و دوستان او این خبر را تکذیب کردند. «مرتضی برجسته»، خواننده و از دوستان عقیلی خبر درگذشت او را تکذیب کرد ولی گفت که حال عمومی این هنرمند خوب نیست. هوشمند عقیلی اکنون ۸۵ ساله است.
