در سال ۱۳۵۳ به پیشنهاد یارشاطر و با بودجه ۲ میلیون دلاری سازمان برنامه و بودجه ایران کار تدوین «دانشنامه ایرانیکا» آغاز شد. پس از انقلاب ۱۳۵۷ بودجه ایرانیکا قطع شد و با تلاش‌های یارشاطر بنیاد ملی علوم انسانی آمریکا عهده‌دار هزینه‌های ایرانیکا شد. یارشاطر تاکید می‌کند در تمام سال‌های اشتغال در ایرانیکا، چه قبل از انقلاب و چه بعد از انقلاب، هیچ حقوقی برای خود در نظر نگرفت و حتی برای تامین بودجه در سال‌های بعد مجموعه شخصی هنری و تاریخی خود را فروخت تا ایرانیکا تعطیل نشود.
او همچنین در نیویورک «مرکز ایران‌شناسی» را بنیاد نهاد. او کتابخانه «سعید نفیسی» را خرید و همراه با کتابخانه خودش به این مرکز بخشید. یارشاطر در آمریکا تلاش کرد تا آثار کلاسیک ادبیات ایران به زبان‌های غربی و ژاپنی برگردان شوند.
دانشنامه ایرانیکا نمونه‌ای شاخص از تلاش‌های مردی است که نزدیک به چهار دهه پیوسته گروهی از نخبگان را از گوشه‌گوشه جهان گرد هم آورد تا درباره ایران فرهنگی بیندیشند و مطلب بنویسند. در همین ایام بود که مهم‌ترین تصحیح از شاهنامه، به کوشش «جلال خالقی مطلق» و همت و پشتیبانی دانشنامه ایرانیکا تدوین و منتشر شد و یا برخی از کتاب‌های مهم ادبی تاریخ ادبیات کهن ایران برگردان انگلیسی شدند تا مردمان انگلیسی‌زبان با داشته‌های فرهنگی ایران بیشتر آشنا شوند.
احسان یارشاطر نزدیک به ۱۰ کتاب به زبان انگلیسی دارد و «الاشارات و التنبیهات» (نوشته پورسینا، ترجمه‌ی دکتر یارشاطر)، «پنج رساله» (نوشته‌ی پورسینا، ترجمه دکتر یارشاطر)، «شعر فارسی در عهد شاهرخ»، «داستان‌های شاهنامه»، «داستان‌های ایران باستان»، «نقاشی نوین» و «برگزیده داستان‌های شاهنامه»، از تالیفات و ترجمه‌هایی است که به زبان فارسی توسط او تهیه شده است.
او پس از انقلاب اسلامی، هیچ‌گاه به ایران نرفت. او گفته بود مطلقا تمایلی به رفتن به ایران ندارد؛ به‌خصوص که شنیده بود کوچه و خیابان دیگر شکل و شمایل دوران قدیم را ندارد. یارشاطر می‌گوید: «وطن برای من جایی است که بتوان برای ایران کار کرد، نوشت، منتشر کرد و فرهنگ ایران را بهتر شناساند.»
احسان یارشاطر در ۱۰شهریور۱۳۹۷ در کالیفرنیا درگذشت.
