«وارتان گریگوریان»، تاریخ‌دان و اندیشمند ایرانی، رییس پیشین کتابخانه عمومی نیویورک و «دانشگاه براون» و دارنده مدال «آزادی» ریاست جمهوری امریکا روز ۱۹ فروردین ۱۳۱۳ در تبریز از پدر و مادری ارمنی زاده شد.
هنگامی که وارتان شش سال داشت، مادرش به دلیل ذات‌الریه درگذشت. پدر او در «شرکت نفت ایران و انگلیس» در شهر آبادان کار حسابداری می‌کرد و بیشتر اوقات دور از خانه بود. از همین رو، بزرگ کردن وارتان و خواهرش بر عهده مادربزرگ مادری او بود؛ شخصی که وارتان او را قهرمان زندگی خود می‌دانست.
دوران ابتدایی را در همین شهر تبریز گذراند و آن طور که خود در زندگی‌نامه‌اش توصیف می‌کند، ساعت‌های بسیاری را غرق در مطالعه، در کتابخانه ارمنی این شهر سپری کرد؛ کنجی آرام و خلوت که عشق به کتاب‌خوانی و کتابخانه را از همان زمان در دلش نشاند.
گریگوریان تحصیلات متوسطه خود را در کالج ارمنی‌ها در بیروت گذراند و در سال ۱۹۵۶(۱۳۳۵) با دریافت بورسیه‌ای از همان کالج، برای تحصیلات دانشگاهی به کالیفرنیا رفت؛ جایی که هشت سال بعد در رشته تاریخ از «دانشگاه استنفورد» با مدرک دکترا فارغ‌التحصیل شد.
پس از فارغ‌التحصیلی، در «دانشگاه ایالتی سان فرانسیسکو»، «دانشگاه تگزاس» در آستین و «دانشگاه ایالتی پنسیلوانیا» به آموزش پرداخت. وارتان گریگوریان از سال ۱۹۷۴ (۱۳۵۳) در دانشگاه پنسیلوانیا به عنوان بنیان‌گذار رییس گروه هنر و علوم کار کرد و در آن دانشگاه بود که روش‌های استخدام و جذب بودجه را آموخت. او اما بیشتر به دلیل نجات کتابخانه عمومی نیویورک از بحران مالی و اخلاقی شناخته می‌شود.
گریگوریان در سال‌های ۱۹۸۱ تا ۱۹۸۹ (۱۳۶۰ تا ۱۳۶۹) رییس و مدیر اجرایی کتابخانه عمومی نیویورک بود. با این شغل، در نیویورک و سراسر امریکا به چهره‌ای شناخته شده بدل شد. وقتی ریاست کتابخانه را بر عهده گرفت، غیر از مشکلات فیزیکی که به ساختمان وارد شده بود، این کتابخانه ۵۰ میلیون دلار کسری بودجه هم داشت. او کتابخانه را بخشی از بافت اجتماعی و فرهنگی شهر نیویورک می‌دانست که مستحق دریافت احترام و حمایت از سوی شهر بود و می‌گفت کتابخانه مرکزی هزینه‌بر نیست بلکه سرمایه‌گذاری روی گذشته و آینده شهر است.
او از سال ۱۹۸۹ تا ۱۹۹۷ (۱۳۶۸تا ۱۳۷۹) ریاست دانشگاه براون در ایالت رودآیلند را بر عهده داشت. در بازیابی مالی این دانشگاه نیز کامیاب بود و در یک کارزار پنج ساله، ۵۳۴ میلیون دلار درآمد جذب کرد. گریگوریان مقدار وقف را از ۴۰۰ میلیون دلار به یک میلیارد دلار رساند و بورسیه‌های دوره کارشناسی را دو برابر کرد. هم‌چنین به استخدام ۲۷۰ عضو هیات علمی تازه پرداخت، ۹۰ عنوان استادی تازه تعریف کرد و ساختمانی برای زندگی دانشجویان ساخت.
وارتان گریگوریان به هفت زبان فارسی، ارمنی، ترکی، انگلیسی، روسی، فرانسه و عربی مسلط بود و از او سه کتاب با عناوین «ظهور افغانستان مدرن: سیاست اصلاح و مدرنیزاسیون» (۱۹۴۶-۱۸۸۰)، «اسلام: منظومه‌ای چندبعدی، نه یک بعدی» و «جاده‌ای به سوی خانه» (زندگی‌نامه) منتشر شده است.
او عضو آموزش «بنیاد فورد» در خارج از کشور، دریافت کننده کمک هزینه‌های متعددی، از جمله بورسیه‌های «بنیاد جان سیمون گوگنهایم»، «شورای انجمن آموزش امریکا»، «شورای تحقیقات علوم اجتماعی» و «انجمن فلسفی امریکا» بود.
گریگوریان به پاس فعالیت‌های فرهنگی و انسان‌دوستانه‌‌‌اش، جوایز و نشان‌های متعددی را نیز دریافت کرد که از جمله آن‌ها می‌توان به «مدال ملی علوم انسانی» در سال ۱۹۹۸ از طرف «بیل کلینتون»، رییس جمهوری وقت امریکا، «مدال آزادی ریاست جمهوری» که بالاترین نشان اهدایی به افراد غیرنظامی در امریکا است در سال ۲۰۰۴ از طرف «جورج دابلیو بوش»، «نشان ویژه خدمت» در زمینه هنر از آکادمی و موسسههای هنر و ادبیات امریکا، «مدال افتخار شووالیه لژیون دونور» فرانسه و «نشان افتخار ارمنستان» اشاره کرد.
وارتان گریگوریان در سال ۲۰۰۹ (۱۳۸۸) توسط «باراک اوباما» به ریاست کمیسیون بورسیه‌های کاخ سفید منصوب شد و عضو هیات مدیره موسسههای متعددی، از جمله «موزه ملی ۱۱ سپتامبر»، «دانشگاه امریکایی برلین»، «دانشگاه آقا خان»، «بنیاد قطر»، «سازمان دیده‌بان حقوق بشر»، «بنیاد بیل و ملیندا گیتس» و «موزه هنر مدرن» نیویورک بود.
وارتان گریگوریان روز ۲۶ فروردین ۱۴۰۰ در ۸۷ سالگی در بیمارستانی در نیویورک چشم از جهان فروبست.
