آیا اهل تسنن از حق برابر با شیعیان در امور سیاسی برخوردارند؟ آیا آنها در انتخابات میتوانند رقابت عادلانهای با شیعیان داشته باشند؟ آیا آنها حق فعالیت سیاسی آزادانه دارند؟ نه تنها اهل تسنن، بلکه شیعیان غیرهمسو با سیاستهای رسمی جمهوری اسلامی نیز حق فعالیت سیاست آزاد در ایران ندارند، اما شرایط به لحاظ قانونی نیز برای سنیها فراهم نیست، به طوری که مطابق قانون، سنیها:
از حق رهبر شدن محروم هستند. (اصل ۱۰۷ قانون اساسی)؛
از حق رییسجمهوری و رییس قوه قضاییه شدن محروم هستند. (اصل ۱۱۵ و اصل ۱۵۷ قانون اساسی)؛
از حق عضویت در شورای نگهبان محروم هستند (اصل ۹۱ قانون اساسی؛ این اصل اگرچه از فقهای عادل و حقوقدانان مسلمان به عنوان شرایط اعضا نام برده ولی در عمل به شیعیان محدود شده است؛ چراکه وظیفه آنها انطباق مصوبات مجلس با شرع اسلام است و چون اینجا مساله شرع از منظر تشیع مطرح است، جایی برای ورود اهل تسنن باقی نمیماند)؛
از داشتن حزب سیاسی و عضویت رسمی در احزاب محروم هستند. ماده اول قانون «فعالیت احزاب، جمعیتها و انجمنهای سیاسی و صنفی و انجمنهای اسلامی یا اقلیتهای دینی شناخته شده»، میگوید: «حزب، جمعیت، انجمن، سازمان سیاسی و امثال آنها تشکیلاتی است که دارای مرامنامه و اساسنامه بوده و توسط یک گروه اشخاص حقیقی معتقد به آرمانها و مشی سیاسی معین تاسیس شده و اهداف، برنامهها و رفتار آن به صورتی به اصول اداره کشور و خط مشی کلی نظام جمهوری اسلامی ایران مربوط باشد.» یعنی تنها کسانی میتوانند فعالیت حزبی کنند که به «اصول اداره کشور و خط مشی کلی نظام جمهوری اسلامی» پایبند باشند. تا اینجا شاید بتوان حق فعالیت حزبی را برای اهل تسنن مجاز دانست، اما ماده ۴ همین قانون میگوید: «اقلیتهای دینی تنها مجاز به فعالیت جمعی در خصوص مسائل دینی، فرهنگی، اجتماعی و رفاهی ویژه اقلیتی که به آن تعلق دارند، هستند.» یعنی پیروان اقلیتهای دینی حق فعالیت سیاسی به طور مطلق ندارند و در سایر حوزهها نیز تا جایی که به دین خودشان مرتبط باشد، میتوانند فعالیت کنند؛ به همین دلیل حتی یک حزب غیرشیعی در ایران نداریم.
سنیها روی کاغذ اگرچه از بسیاری از سمتهای سیاسی محروم نیستند؛ ولی در عمل و به صورت نانوشته از ورود به این عرصهها محروم بودهاند و تاکنون هیچ فردی سنیمذهب صاحب این مناصب نشده است:
انتخاب به عنوان وزیر
انتخاب به عنوان عضو هیات رییسه مجلس
انتخاب به عنوان عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی
انتخاب به عنوان عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام
انتخاب به عنوان قاضی
انتخاب به عنوان شورای عالی قضایی
مدیریت عالی رسانه و صاحب امتیاز نشریهای سراسری و ملی
سنیها حق انتخاب شدن در انتخابات مجلس شورای اسلامی و شوراهای اسلامی شهر و روستا را دارند؛ ولی عملا در کلانشهرها برای کرسیهای انتخاباتی تایید صلاحیت نمیشوند و تاکنون سابقه نداشته است مثلا در تهران یک نفر سنی به مجلس شورای اسلامی راه یابد.