آیا آماری از پراکندگی جغرافیایی شهروندان بلوچ در ایران وجود دارد؟
در زمان «رضا شاه» بلوچستان جز تقسیمات کشوری ایران شد. هر همان زمان در دوره‌های زمانی مختلف منطقه بلوچستان به کرات تقسیم شده است. ابتدا اسم این استان بلوچستان و سیستان بود و بعد از انقلاب به سیستان و بلوچستان تغییر نام دادند. در حال حاضر بلوچ‌ها عمدتا در استان سیستان و بلوچستان، هرمزگان، کرمان، جنوب خراسان ساکن هستند.
شما صحبت از تقسیم استان سیستان و بلوچستان کردید. الان هم طرحی برای تقسیم این استان وجود دارد. با توجه به مخالفت‌های زیادی که وجود دارد، این طرح را سیاسی می‌دانید یا به گفته مسوولان، طرحی برای بهبود شرایط این استان؟
بخش عمده طرح‌هایی که در این استان، حتی در زمان پهلوی، انجام شده، طرح‌های سیاسی و نظامی بوده و نگاهی به توسعه این منطقه نبوده است. در حال حاضر ساکنان همان بخش‌هایی از استان را که قبلا جدا کرده و به هرمزگان و خراسان واگذار کردند، در وضعیت بسیار نامطلوبی هستند. حتی شاید بتوان گفت وضعیت آن‌ها از خود مردم استان سیستان و بلوچستان هم بد‌تر است. هدفی که نظام جمهوری‌اسلامی از این تقسیمات دارد بیشتر برای کنترل بیشتر مردم است.
یکی از مشکلات در سیستان و بلوچستان اختلاف بین طوایف بلوچ هست که هر از چندگاهی بر اثر درگیری میان طوایف افرادی کشته و زخمی می‌شوند. برخی معتقدند طرح مسلح کردن بخشی از طوایف توسط سپاه پاسداران، یکی از دلایل افزایش این اختلافات است. نظر شما در این‌باره چیست؟
زمانی که سردار «سلیمانی» در جنوب استان مسوولیت داشت، این ایده را داد و بعدها سردار «شوشتری» آن را ادامه داد. بسیاری از بلوچ‌ها توسط سپاه مسلح شدند و به ازای برخی خدمات برای سپاه، به آن‌ها اجازه استفاده نامحدود از سلاح داده شد. در حال حاضر از این سلاح‌ها سوءاستفاده زیادی می‌شود. طبق گزارش کمپین فعالین بلوچ، از فروردین ۱۴۰۰ حدود ۱۵ جلسه برای صلح و سازش میان طوایف بلوچ برگزار شده است؛ اما همچنان می‌بینیم با تحریکاتی که از سوی امنیتی‌ها و سپاه انجام می‌شود، این درگیری‌ها همچنان ادامه دارد.
سال ۸۸ امنیت استان سیستان و بلوچستان به دست سپاه افتاد. این یک استثناء در میان بقیه استان‌های کشور هست. با وجود مخالفت‌هایی که حتی در بدنه دولت‌ها وجود داشته و دارد، چرا چنین اقدامی صورت گرفته است؟
از ابتدای انقلاب نگاه به این استان کاملا امنیتی بوده است. سپاه ادعا می‌کند که نیروهای انتظامی و ارتش قادر به حفظ امنیت این منطقه نیست و به این بهانه امنیت استان و بخشی از مرزهای شرقی را در دست خود گرفته است. اما مسئله اصلی این است که با توجه به مرزهای طولانی استان سیستان و بلوچستان با پاکستان و افغانستان، تجارت مواد مخدر از طریق این استان بسیار آسان است و سپاه پاسداران هم با در دست گرفتن این تجارت، بخشی از هزینه‌های خود برای دخالت در سایر کشورها را تامین می‌کند. در چابهار و کنارک شش اسکله متعلق به سپاه هست که هیچ کنترلی روی آن‌ها وجود ندارد.
در جریان تسلط طالبان بر افغانستان، آقای مولوی «عبدالحمید»، امام جمعه مسجد مکی زاهدان، به صراحت از طالبان حمایت کرد و حتی از کشورهای دنیا خواست حکومت طالبان را به‌رسمیت بشناسند. برخی این نگاه مولوی را نمونه‌ای از نگاه غالب مردم بلوچ می‌دانند و می‌گویند مردم بلوچ با افکار طالبان همراه و هم‌نظر هستند. آیا چنین ادعایی درست است؟
مولوی عبدالحمید از رهبران مذهبی بلوچ هست و طرفداران خود را هم در منطقه دارد. اما اما ایشان در چند وقت گذشته دو اقدام کردند که مورد انتقاد بسیاری از مردم بلوچ قرار گرفت. یکی حمایت از «ابراهیم رئیسی» در انتخابات ریاست‌جمهوری و دیگری حمایت از طالبان در افغانستان. قشر جوان و روشنفکر بلوچ بسیار انتقاد و مخالفت کردند با این اقدامات مولوی عبدالحمید. البته این اقدامات بدون چراغ سبز نظام نبوده؛ اما غالب مردم بلوچستان این مواضع ایشان را به نفع جامعه بلوچستان نمی‌دانند.
وضعیت اشتغال در استان سیستان و بلوچستان مطلوب نیست. اما آمار نشان می‌دهد کمتر از ۱۲ درصد از شاغلان دولتی در این استان از بومیان بلوچ هستند. در شرایط کنونی اشتغال مردم بلوچ بیشتر در چه حوزه‌هایی است؟
تبعیض همیشه در این استان بوده است. کمتر فرد بومی و بلوچی را اجازه می‌دهند تا در مسند بالا مشغول شود. حتی در مناسب پایین هم بسیار محدود از مردم بلوچ استفاده می‌شود. در گذشته کشاورزی و دامداری و صیادی از عمده مشغولیت‌های مردم این استان بوده است. اما الان با توجه به بحران آب، حضور صیادان چینی در دریاهای جنوب و مسایلی از این دست، بسیاری از شهروندان بیکار شده و در فقر به سر می‌برند.
یکی از مشکلات شهروندان در استان سیستان و بلوچستان مساله افراد بی‌شناسنامه است. آمار مشخصی از این افراد و مشکلاتی که با آن روبه‌رو هستند، وجود دارد؟
بر اساس آمار حداقل ۲۰۰ هزار شهروند بی‌شناسنامه در استان وجود دارند. این افراد از تمامی حقوق شهروندی محروم هستند. یارانه نمی‌گیرند. فرزانداشان از تحصیل محروم می‌شوند و کسانی هم که پیگیری کردند برای گرفتن شناسنامه، گاهی آن‌ها را دستگیر می‌کنند و به افغانستان می‌فرستند.
یکی از بینندگان سوال کرده‌اند که آیا تبلیغاتی که جمهوری‌اسلامی می‌کند که اقوام در ایران، مثل کرد و بلوچ و عرب و …، تجزیه‌طلب هستند، درست است یا نه؟
جمهوری‌اسلامی از این برچسب‌ها زیاد دارد. هرکسی مطالبه‌گری می‌کند، بلافاصله با یکی از این برچسب‌ها او را متهم و ساکت می‌کنند. فعالین مدنی و روزنامه‌نگاران را با برچسب اقدام علیه امنیت ملی یا تشویش اذهان عمومی متهم می‌کنند و شهروندان با قومیت متفاوت را با برچسب تجزیه‌طلبی. حتما گروه‌های محدودی هم در میان این بخش‌ها هستند که به دلیل تبعیض‌های فراوان معتقد به تجزیه ایران هستند، اما واقعیت این است که غالب مردم این مناطق خواستار داشتن حقوق برابر و زندگی بهتر در همین کشور و همین جغرافیا هستند. البته متاسفانه باید گفت تا این نظام بر سرکار است، مسلما چنین امکانی فراهم نخواهد شد.
