سازمان حقوق‌بشری «حال‌وش» که اخبار نقض حقوق شهروندان بلوچ را پوشش می‌دهد، روز دوشنبه ۲۹ خرداد ۱۴۰۲ اعلام کرد انتظامات مسجد «مکی» زاهدان فردی را که قصد داشته مولوی «عبدالحمید اسماعیلزهی»، امام جمعه اهل سنت این شهر را با سم به قتل برساند، بازداشت کرده‌اند.
این فرد با نام «غلام» که حال‌وش می‌گوید به لحاظ مذهبی و به منظور ترور مولوی عبدالحمید آموزش دیده بوده، با یک مامور امنیتی در کنارک چابهار دیدار کرده، دستورات لازم و سم را از او گرفته و دو هفته‌ای را در مسجد مکی به عبادت مشغول بوده است تا سر فرصت یکی از سرسخت‌ترین و محبوب‌ترین مخالفان رهبر جمهوری اسلامی را ترور کند.
درباره این سوءقصد نافرجام چه می‌دانیم و حال مولوی عبدالحمید چه‌طور است؟
برای جزییات بیشتر با «شیراحمد شیرانی»، فعال حقوق‌بشر و از مدیران سازمان حقوق‌بشری حال‌وش گفت‌وگو کرده‌ایم.
ماجرای سوءقصد به جان مولوی عبدالحمید چیست؟
از اواسط هفته قبل، اخبار و گزارش‌های بسیاری مبنی بر سرازیر شدن نیروهای امنیتی از استان‌های مجاور به زاهدان مخابره شدند. هم‌زمان کانال‌های تلگرامی منتسب به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از لزوم جمع‌شدن «قائله عبدالحمید» نوشتند.
اما آن‌گونه که شیراحمد شیرانی، فعال حقوق‌بشر بلوچ به «ایران‌وایر» می‌گوید، از دو هفته قبل فردی بلوچ و از اهالی دلگان در جنوب‌غرب استان سیستان و بلوچستان وارد مسجد «مکی» شده بوده و در این مدت در صفوف اصلی نماز جماعت نمی‌ایستاده و از شرکت اعمال و عبادت‌های اجتماعی و معنوی خودداری می‌کرده است. همین موضوع سبب می‌شود که نیروهای انتظامات مسجد به این مرد جوان که کمتر از ۳۰ سال دارد و در لباس زاهد و صوفی ۲۴ ساعته مشغول عبادت بوده است، مشکوک شوند.
سرانجام شامگاه یک‌شنبه ۲۸ خرداد ۱۴۰۲ نیروهای انتظامات مسجد او را مورد سوال و جواب قرار می‌دهند و او بدون این که تحت فشار قرار بگیرد، اعتراف می‌کند که قصد داشته است با سمی که از طریق لمس وارد بدن می‌شود، جان مولوی عبدالحمید اسماعیلزهی را بگیرد.
شیرانی می‌گوید: «او عنوان کرده که با یک افسر امنیتی در کنارک شهرستان چابهار در ارتباط بوده و دستورات لازم و سم را نیز از او گرفته است.»
این فعال حقوق بشر بلوچ در ادامه تاکید می‌کند این فرد در مقابل دوربین و حتی ماموران امنیتی که ظهر روز دوشنبه برای بردنش آمده بود نیز این موضوع را اعتراف کرده است: «دیشب او را دستگیر کرده‌اند و امروز حدود ساعت ۱۲ و۳۰ دقیقه ظهر نیروهای وزارت اطلاعات آمده و این فرد را با خود برده‌اند. او البته عنوان کرده که زیر نظر اطلاعات سپاه می‌خواسته این اقدام را انجام دهد و دستش رو شده است. ماموران وزارت اطلاعات آمده و از معاونین مجموعه مسجد مکی او را تحویل گرفته‌اند. نیروهای امنیتی حتی اظهارات او را همان‌جا هم شنیده و همه این‌ها ثبت شده‌اند.»
می‌گویند خودسر و آتش به‌اختیار است اما نیست
تنها ساعاتی بعد از انتشار خبر سوءقصد نافرجام به جان مولوی عبدالحمید، وبسایت حال‌وش به نقل از منابعی نوشت معاونان و کارکنان مسجد مکی تحت فشارند تا خبر توطئه برای ترور مولوی اسماعیلزهی را تکذیب کنند.
حال‌وش در بخشی از این گزارش تاکید کرده است: «نهادهای امنیتی به شدت دست‌اندرکاران مجموعه مسجد مکی را تحت فشار قرار داده‌اند که رخ دادن این تلاش برای ترور مولوی عبدالحمید را تکذیب کنند.»
حال‌وش هم‌چنین در حساب توییتر خود نوشته است: «یک الی دو نفر از این افراد به نوعی تحت تاثیر تهدیدات قرار گرفته‌اند.»
هم‌زمان یک شهروند بلوچ از زاهدان نیز به «ایران‌وایر» گفته شایعاتی در میان مردم در حال انتشار است تا گفته شود فردی که قصد جان مولوی عبدالحمید را داشته، به صورت خودسر دست به این کار زده و حکومت هیچ ربطی به این قضیه نداشته است.
این فرد آگاه که به دلایل امنیتی نخواسته نامش فاش شود، به «ایران‌وایر» گفته است: «مولوی عبدالحمید فرد بسیار محبوبی است و از همین موضوع دارند استفاده می‌کنند که بگویند منطقی نیست که حکومت بخواهد او را بکشد و این فرد خودسر و آتش به اختیار بوده است.»
او در پاسخ به این سوال که چه کسانی این موضوع را در بین مردم منتشر کرده‌اند نیز می‌گوید: «بالاخره در کوچه و بازار می‌شود فهمید که چه کسی با رژیم است و چه کسی نیست. زاهدان جای خیلی بزرگی نیست و جامعه بلوچستان هم طوری است که اغلب مردم همه کس و کار آدم را می‌شناسند. چه‌طور کردستان جاش دارد، ما هم این جا از این افراد داریم که بلوچند اما برای حکومت کار می‌کنند و خبر می‌برند.»
اشاره این شهروند به اصطلاحی است که در کردستان برای خطاب قرار دادن نیروهای نظامی و امنیتی حکومت که از میان مردم کُرد هستند، استفاده می‌شود. جاش واژه‌ای است که کُردها از آن برای بیان وابسته بودن یک فرد به حکومت کمک می‌گیرند. این لغت در دهه‌های اخیر به جای کلمه «سرسپردگی» به ادبیات عامه مردم کردستان در ایران راه یافته است.
تایید بازداشت فرد مشکوک به ترور از سوی دفتر مولوی عبدالحمید
شامگاه دوشنبه دفتر مولوی عبدالحمید اسماعیلزهی در بیانیه‌ای کوتاه بازداشت فردی که قصد جان این امام جمعه محبوب و منتقد را داشته است، تایید کرد.
در این بیانیه نوشته شده است: «به اطلاع عموم مردم عزیز می‌رساند یک فرد مشکوک که ظاهرا با برخی نهادها وابستگی دارد، در مسجد مکی زاهدان شناسایی و بازداشت شده است. فرد مظنون اظهارات و اعترافات مختلفی کرده است. این اعترافات در دست تحقیق و بررسی هستند. لذا مردم در این‌باره نگران نباشند و آرامش خود را حفظ کنند.»
شیراحمد شیرانی در همین باره به «ایران‌وایر» می‌گوید: «وارد جزییات نشده‌اند و خیلی کلی دفتر مولوی این بیانیه را صادر کرده تا هم به مردمی که نگران او هستند، بگوید که حال ایشان خوب است و هم این که این موضوع را تلویحا تایید کرده است.»
او با تاکید بر این که تلاش حکومت برای «بی‌آبرو کردن» مولوی عبدالحمید نه تنها نتیجه‌ای نداشته بلکه برعکس به محبوب‌تر شدن او و محکم‌تر و رادیکال‌تر شدن انتقاداتش نیز منجر شده است، می‌گوید: «بعد از این که بولتن خبرگزاری فارس که در آن خامنه‌ای اعلام کرده بود مولوی باید بی‌آبرو شود، نه حذف افشا شد، محبوبیت مولوی عبدالحمید در افکار عمومی، در داخل، در خارج و در بین مردم مناطق دیگر ایران افزایش یافته است. حتی در تعطیلات نوروز بسیاری از هم‌وطنان ما از نقاط دیگر کشور آمدند برای دیدار مولوی عبدالحمید و این محبوبیت برای حکومت قابل تحمل نیست.»
این فعال حقوق‌بشر می‌گوید: «این که جمهوری اسلامی می‌بیند هر جمعه، هفته به هفته انتقادات مولوی عبدالحمید بیشتر از گذشته و قوی‌تر و محکم‌تر، ساختار و شخص رهبر جمهوری اسلامی را با استدلال‌های دینی، شرعی، فقهی، قوانین بین‌المللی و عرفی به چالش کشیده و در مقابل جمهوری اسلامی پاسخی به این انتقادات منطقی نمی‌تواند بدهد، برایشان غیرقابل تحمل است. به همین دلیل نیز به دنبال ترور بیولوژیکی و حذف فیزیکی او برآمده‌اند.
شیرانی شماری از سرنخ‌هایی که نشان می‌دهند سوءقصد به جان مولوی عبدالحمید از پیش برنامه‌ریزی شده بوده است را برمی‌شمرد: «در هفته گذشته و در روزهای ۲۳، ۲۴ و ۲۵ خرداد شاهد بودیم که نیروهای بسیاری از استان‌های کرمان و خراسان جنوبی و مناطق دیگر وارد شهر زاهدان شدند. این نیروها شامل ده‌ها خودروی نظامی و ده‌ها اتوبوس حامل نیروی نظامی و سرکوب بودند که وارد شهرستان زاهدان شدند.»
او تاکید می‌کند: «در هفته پیش تحرکات نیروهای نظامی در سطح شهر زاهدان و در ورودی و خروجی‌های شهر که از قبل پست‌های ایست بازرسی برقرار کرده بودند، تشدید شده‌اند. به ایستگاه‌های آتش‌نشانی حالت آماده‌باش داده بودند. منابع ما تایید کرده‌اند که درهای کلانتری‌ها، به ویژه کلانتری۱۶ که در مقابل مصلی زاهدان است و از آن‌جا کشتار جمعه خونین زاهدان را رقم زدند را محکم کرده‌اند.»
او مجموع این عوامل را دلیلی بر این امر می‌داند که مسوولان و مقامات استانی و کشوری از قبل از موضوع سوءقصد به جان امام جمعه اهل سنت زاهدان مطلع بودند و این فکر که گفته شود فردی به صورت خودسر یا شخصی از یک ارگان امنیتی خاص، مستقل و آتش به اختیار عمل کرده، منسوخ و غیر قابل قبول است.
ترور با سم در بلوچستان مسبوق به سابقه است
منابع حال‌وش گفته‌اند فردی که مظنون به تلاش برای ترور مولوی عبدالحمید بوده، خود گفته سمی که به همراه داشته و از او ضبط شده، نوعی از سم است که از طریق لمس وارد بدن قربانی می‌شود و در طی چند روز بعد از ورود، جان او را می‌گیرد.
فرد بازداشت شده هم‌چنین گفته است که از زمان شروع عملیات، هفته‌ای ۱۵ میلیون تومان حقوق می‌گرفته است تا برنامه‌ریزی کند و این سم را وارد بدن مولوی عبدالحمید کند.
شیراحمد شیرانی در پایان با تاکید بر این که این شیوه از قتل حکومتی در مورد روحانیون اهل سنت بلوچ مسبوق به سابقه است، می‌گوید: «در اسفند سال ۱۳۸۵ هم یک عالم بزرگ برجسته اهل سنت، مولوی محمدعمر ملازهی، معروف به مولوی سربازی در منطقه کوه‌ون به همین صورت مورد حمله بیولوژیک قرار گرفت و مسموم و کشته شد.»
شیرانی تاکید می‌کند: «حاکمیت هرگز مسوولیت این قضیه را برعهده نگرفت ولی آن فرد که این اقدام را انجام داده بود، از سوی بستگان مولوی بازداشت شده و به این وابستگی اعتراف کرده بود.»
اشاره شیرانی به مرگ مولوی ملازهی، از علمای صوفی و نقشبندیه بلوچستان است که در ۲۲ اسفند ۱۳۸۵ درگذشت.
او که خالق آثاری چون «خلاصه التصوف» بود، در دوران حیات خود مغضوب حکومت جمهوری اسلامی بود. مولوی عبدالحمید که خود امروز مغضوب علی خامنه‌ای است، درباره مولوی محمدعمر سربازی گفته است: «مولانا محمدعمر رحمه‌الله بر خلاف بسیاری از ما، تابع مصلحت نبود و رضایت هیچ کس، جز خدا را در نظر نمی‌گرفت. آن‌چه خلاف شریعت بود، با آن مخالفت می‌کرد و در برابر آن ایستادگی می‌کرد.»